سید مهدی نوری کیذقانی؛ احمد احمدی
چکیده
خیال از عناصر اصلی تشکیلدهندۀ شعر و وجه تمایز شعر هنری و کلام ادبی با سخنان عادی است و حتی برخی مانند ارسطو بنیاد تعریف شعر را بر خیال استوار میکنند. قصیدۀ بلند ازریه یکی از قصاید ارزشمند ادب عربی و دارای اسلوب ادبی زیبا و سبکی فاخر و حماسی است. چکامۀ مذکور سرودۀ شاعر توانمند عراقی «محمد کاظم ازری» (1143-1211هـ) است که 580 بیت از ...
بیشتر
خیال از عناصر اصلی تشکیلدهندۀ شعر و وجه تمایز شعر هنری و کلام ادبی با سخنان عادی است و حتی برخی مانند ارسطو بنیاد تعریف شعر را بر خیال استوار میکنند. قصیدۀ بلند ازریه یکی از قصاید ارزشمند ادب عربی و دارای اسلوب ادبی زیبا و سبکی فاخر و حماسی است. چکامۀ مذکور سرودۀ شاعر توانمند عراقی «محمد کاظم ازری» (1143-1211هـ) است که 580 بیت از آن برجای مانده است. از ویژگیهای بارز این قصیدۀ بلند، کاربست تصاویر ادبی و خاصه حماسی زیبا، در آن است. شاعر در فرازهای مختلف قصیده، صحنههای نبرد و مبارزه قهرمانان را در قالب تصاویر زیبا، حماسی و خیالانگیز ترسیم کرده است. از آنجا که تاکنون پژوهشی مستقل بر روی تصاویر این چکامۀ ارزشمند ادب عربی و آیینی صورت نگرفته، کار بر روی تصاویر این قصیده با هدف زیباشناسی تصاویر آن، از اهمیت و ضرورت برخوردار است؛ در این مقاله سعی شده به شیوه توصیفی-تحلیلی مهمترین عناصر تشکیلدهندۀ خیال در چکامۀ مزبور واکاوی و تحلیل شود. نتایج مقاله نشان می‌دهد که شاعر با بهکارگیری هنری صور خیال توانسته به خوبی از عهده توصیف صحنههای رزم و پیکار قهرمانان برآید. شاعر از انواع مختلف تشبیه مانند تشبیه بلیغ، تشبیه مقلوب، تشبیه مرکب و تمثیل به مثابه ابزاری هنری جهت ادای بهتر معانی کمک گرفته است؛ همچنانکه با جانبخشی به ابزار جنگی چون شمشیر، نیزه و یا مفاهیم انتزاعی و ذهنی مانند مرگ، روزگار و یا مفاهیم متشکل از اجزاء بیرونی مانند جنگ و... بر پویایی تصاویر خود افزوده است. در کنار انواع مختلف تشبیه و استعاره، کاربست تعابیر کنایی دایرۀ تصاویر قصیده را گستردهتر ساخته است. افزون بر صور خیال بیانی، مواردی مانند اغراقهای هنری، تصاویر تلمیحی و تصاویر شنیداری، شاعر را در ترسیم فضای متناسب با حماسه یاری رسانده است.
